مرکز نگهداری بیماران روانی  بوعلی

سرخک ( Rubeola )

دکتر جابرزاده 

توسط یک پارامیکسو ویروس RNA دار ایجاد می شود و انسان ها تنها میزبان طبیعی آن هستند . ویروس  سیستم تنفسی فوقانی و غدد لنفاوی ناحیه ای را مبتلا می کند . این ویروس در ترشحات تنفسی ؛ خون ؛ و ادرار افراد مبتلا یافت می شود . و توسط قطرات بزرگ جدا شده از مجاری تنفسی فوقانی ( قطراتی که حاوی تعداد بسیار زیادی از ویروس آلوده کننده می باشد ) ؛ منتقل شده و برای انتقال نیاز به تماس نزدیک دارد . ویروس سرخک در دمای اتاق به مدت 1الی 2 روز پایدار می مانند . و سرایت بیماری از یک فرد مبتلا به یک فرد سالم  حدود 5 روز قبل از شروع راش و ضایعات پوستی اش و تا 4 روز پس از بروز راش می باشد ( دوره ی پرودرمال که حداکثر سرایت را دارد  ) . شیرخواران تا پایان 12 ماهگی نسبت به بیماری مصون هستند و سپس حساس می گردند . لذا ایمنی سازس بر علیه سرخک در 12 الی 15 ماهگی شروع می شود   ( معمولاً با واکسن MMR ( سرخک – سرخجه – اوریون ) و دوز بعدی ( دوم ) 4 الی 6 سالگی زده می شود ؛ ولی می توان از دوز اول به فاصله ی 4 هفته دوز دوم را تزریق کرد . و افرادی که دوز دوم را کامل نکرده اند باید در 11 سالگی این دوز را کامل کنند . برای این واکسن از عامل   زنده ی ویروس استفاده می شود . در نقص ایمنی شدید ؛ مصرف واکسن زنده ممنوع است . افرادبا بیماری اولیه ی ایدز ( شواهدی از سرکوب سیستم ایمنی ندارند ) می توانند از این واکسن استفاده کنند ولی در ایدز شدید ممنوع است . در لوسمی لنفوم و درمان سرطان ( بجز کودکان سرطانی که در مرخله ی بهبودی هستند )  ؛ و یا در بیماریهایی که فرد مجبور است 2 میلی گرم بر وزن بدن در روز برای مدت بیش از 14 روز کورتیکواستروئید بگیرد ( بجز کودکانی که یک ماه از زمان آخرین دوره ی مصرف کورتیکوئید آنان گذشته باشد )  و بارداری ممنوع است .

پیشگیری : تماس های خانگی با افرادی که دچار بیماری مزمن بوده و یا افراد دچار نقص ایمنی که با سرخک مواجهه یافته اند باید پیشگیری پس از تماس را به وسیله ی واکسن سرخک ظرف 72 ساعت پس از مواجهه و یا به وسیله ایمونوگلوبولین ظرف 6 روز پس از مواجهه دریافت دارند .

تظاهرات بالینی : عفونت سرخک 4 مرحله دارد :

1 – نهفتگی : 8 الی 12 روز پس از تماس با ویروس تا شروع علائم و 14 روز پس از تماس تا شروع راش ها طول می کشد .2 – پرو درمال Prodromal : این دوره معمولاً 3 روز طول می کشد و با بروز علائمی همچون ؛ سرفه آبریزش بینی و کونژکتیویت و بروز لکه های اختصاصی کوپلیک    ( نقاط سفید – خاکستری شن مانند بر روی مخاط دهان در مقابل دندان های مولار تحتانی ) با پایداری 12 تا 14 ساعته خود را نشان می دهد . ممکن است در ملتحمه یک خط عرضی التهاب در طول حاشیه ی پلک پایین داشته باشیم ( Stimson line  )  .  3 – اگزانتماتو ( راش )  : وایرمی ثانویه داریم  ؛ در این مرحله ؛ راش اغلب با تب بالا می باشد . راش ها اغلب از خط رویش موها در سر و بعد صورت شروع شده و در عرض 24 ساعت به شکل پایین رونده تنه و اندام ها را به نوبت درگیر می کند . و به همین ترتیب هم ناپدید می شوند . شدت بیماری با میزان و شدت راش ها مرتبت است . راش ها ممکن است به صورت پتشی و یا هموراژیک ( سرخک سیاه ) باشد . و با ناپدید شدن راش یک تغییر رنگ قهوه ای و پوسته ریزی به جای آن به وجود می آید . لنف آدنیت گردنی ؛ اسپلنومگالی ؛ و لنفآدنو پاتی مزانتر به همراه درد شکم نیز ممکن است وجود داشته باشد . اوتیت مدیا ؛ پنومونیا , و اسهال در شیرخواران شایع تر است ولی درگیری کبد در بزرگسالان شایع است . 4 – دوره ی نقاهت  : که واگیر دار نیست و از زمان پوسته ریزس راش ها شروع می شود .

واژه ی سرخک تعدیل شده : برای موارد خفیف سرخک و در شیرخواران زیر 12 ماه که آنتی بادی های ضد سرخک را از مادر دریافت داشته اند ولی باز به طور خفیف به این بیماری دچار شده اند به کار می رود .

یافته های آزمایشگاهی معمولاً غیر اختصاصی می باشد . مجموعه ی تب ؛ راش ؛ کنژکتویت و سرفه برای سرخک تشخیصی است .

عوارض : اوتیت مدیا ( شایع ترین عارضه ) ؛ در اغلب موارد گزارش می شود . پنومونی بیشتر در مواقعی دیده می شود که یک عفونت باکتریال نیز بر عفونت وایرال اضافه شده باشد . و در بیماران با نقص ایمنی ممکن است دچار پنومونی سلول ژآنت دیده شود که کشنده است . میوکاردیت و لنفادنیت مزانتر ناشایع است . انسفالیت که بیشتر در نقص ایمنی ها دیده می شود . پان انسفالیت اسکلروزان   ( SSPE ) 8 تا 10 سال پس از ابتلا به سرخک در یک نفر در یک میلیون نفر ممکن است دیده شود که یک عارضه ی دیررس از عفونت با سرخک است ( دیررس ترین عارضه ) .

درمان : هیچگونه درمان اختصاصی وجود ندارد . مریض مایعات کافی بگیرد . تب بر ها و مسکن های غیر سالیسیلات استفاده می شود . فتو فوبیای مریض با تشدید نور بیشتر می شود . ریباورین وریدی ممکن است مفید باشد . ویتامین آ با دوز بالا برای شیرخوارانی که سوء تغذیه دارند مفید است .